Cổng thông tin điện tử Bộ Khoa học và Công nghệ trân trọng giới thiệu chia sẻ của Bộ trưởng tại Diễn đàn này.
Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng phát biểu tại Diễn đàn “Tương lai Khoa học Công nghệ, Đổi mới sáng tạo và Chuyển đổi số Quốc gia”.
Hôm nay, chúng ta cùng tụ hội tại Diễn đàn Tương lai của KHCN,ĐMST&CĐS quốc gia, một diễn đàn có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, để cùng nhìn lại chặng đường đã qua, dự báo những xu thế mới, và cùng nhau kiến tạo tầm nhìn cho tương lai, định hình tư duy chiến lược cho thập kỷ tới về KHCN,ĐMST&CĐS, và truyền đi thông điệp về vai trò trung tâm của bộ ba này trong sự phát triển của đất nước.
Trong suốt 80 năm qua, KHCN đã đồng hành cùng dân tộc vượt qua chiến tranh, kiến thiết đất nước, đưa Việt Nam từng bước hội nhập và phát triển. Ngày nay, chúng ta đang bước vào một giai đoạn mới, thời đại của AI, của dữ liệu lớn, của năng lượng xanh và kinh tế số. Đây là thời đại mà tri thức, sáng tạo và công nghệ chính là nguồn lực sản xuất quan trọng nhất.
Đảng và nhà nước ta đã xác định, KHCN,ĐMST&CĐS là động lực trung tâm, then chốt và đột phá của phát triển nhanh và bền vững. Đổi mới lần thứ nhất của chúng ta là Đổi mới năm 1986, mở ra kỷ nguyên hội nhập và phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN. Đổi mới lần thứ hai là đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, xây dựng hệ sinh thái mới, nơi doanh nghiệp, nhà khoa học, người dân và Nhà nước cùng tham gia kiến tạo giá trị. Đổi mới lần thứ nhất là thoát nghèo, đổi mới lần hai là thoát bẫy thu nhập trung bình trở thành nước phát triển có thu nhập cao. Đổi mới lần một lấy nông nghiệp, công nghiệp, gia công, lắp ráp làm động lực thì đổi mới lần hai lấy KHCN,ĐMST&CĐS làm động lực trung tâm để phát triển.
Diễn đàn hôm nay không chỉ để chúng ta thảo luận về những thách thức và cơ hội, mà còn để cùng nhau cam kết hành động:
Làm chủ các công nghệ chiến lược. Vì không làm chủ công nghệ thời nay thì đồng nghĩa với không có chủ quyền quốc gia.
Xây dựng một hệ thống ĐMST quốc gia gắn với nhu cầu của doanh nghiệp và xã hội. Xây dựng quốc gia khởi nghiệp sáng tạo, khởi nghiệp dựa trên công nghệ số, chuyển đổi số, dựa trên đổi mới sáng tạo. Tạo thể chế và các công cụ số để doanh nghiệp Việt Nam có thể chỉ có 1 người.
Đẩy nhanh CĐS toàn dân và toàn diện. Toàn dân là mọi người dân đều tham gia và thụ hưởng, không ai bị bỏ lại phía sau. Toàn diện là CĐS diễn ra trong mọi lĩnh vực và ở mọi cấp độ, bao trùm cả hạ tầng số, dữ liệu số, kỹ năng số và an toàn, an ninh mạng.
Đặc biệt, biến KHCN,ĐMST&CĐS thành sức mạnh để Việt Nam vươn lên, góp phần hiện thực hoá khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc.
Những ý kiến thảo luận sâu sắc tại Diễn đàn có thể khái quát thành một số định hướng lớn như sau:
KHCN,ĐMST&CĐS là động lực trung tâm, then chốt và đột phá để Việt Nam phát triển nhanh và bền vững, để Việt Nam bắt kịp thời đại trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, kinh tế số, kinh tế xanh. Bộ ba này nằm chung trong một nghị quyết là Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị, về chung một nhà là Bộ KH&CN hợp nhất. Về chung một nhà để xoá đi ranh giới giữa KHCN, hạ tầng số, công nghệ số, công nghiệp số và CĐS, tạo ra sức mạnh cộng hưởng: Khoa học công nghệ cung cấp nền tảng tri thức và công cụ kỹ thuật; ĐMST chuyển hoá tri thức đó thành sản phẩm, dịch vụ, mô hình kinh doanh mới; CĐS mở ra không gian triển khai và mở rộng quy mô ứng dụng với tốc độ cao và chi phí thấp.
ĐMST chính là đổi lần thứ hai của KHCN Việt Nam, đòi hỏi phải xây dựng một hệ sinh thái ĐMST quốc gia, với doanh nghiệp làm trung tâm, nhà khoa học là nòng cốt, và Nhà nước giữ vai trò kiến tạo, dẫn dắt. Đổi mới lần 2 là Việt Nam phải làm chủ công nghệ, phải Make in VietNam. Không làm chủ công nghệ thì sẽ tiếp tục bị mắc kẹt trong chuỗi giá trị thấp, bị mắc kẹt ở trong thu nhập trung bình, và không tự quyết được vận mệnh quốc gia. Cuộc đổi mới lần 1 của KHCN là từ năm 1986, khi KHCN được coi là quốc sách hàng đầu, tập trung vào nghiên cứu, ứng dụng công nghệ, nhập khẩu và tiếp thu công nghệ.
CĐS phải toàn dân và toàn diện, từ Chính phủ số, Kinh tế số đến Xã hội số, để mọi người dân và doanh nghiệp đều được thụ hưởng thành quả phát triển. CĐS thì không thể chỗ làm, chỗ không; không thể làm dần 10% rồi 20%, mà phải làm ngay 100%. Xây dựng hạ tầng số, phát triển công nghệ, công nghiệp công nghệ số để thực hiện CĐS quốc gia chính là đổi mới lần 2 của viễn thông. Đổi mới lần 1 của viễn thông là số hoá mạng lưới, phổ cập dịch vụ, thúc đẩy ứng dụng công nghệ thông tin và chính phủ điện tử. CĐS thì có 3 khâu là số hoá, xử lý số và chuyển đổi cách làm. Số hoá thì phải digital by default, tức là cái mới phải sinh ra số ngay. Xử lý số thì AI là trung tâm. Chuyển đổi là thay đổi thể chế, thay đổi mô hình quản trị, quản lý và kinh doanh.
Luật CĐS mà chúng ta đang soạn thảo sẽ lấp đầy các mảnh ghép còn thiếu và sẽ là một luật khung để thống nhất, kết nối các luật liên quan CĐS do các bộ ngành chủ trì soạn thảo, nhằm hình thành một khung kiến trúc Việt Nam số hoàn chỉnh. Luật CĐS xác định vai trò của nhà nước trong thúc đẩy CĐS là dẫn dắt, tạo điều kiện và giám sát; tạo cơ chế quản lý dữ liệu số; khung thể chế cho nền tảng số và dịch vụ số; tài chính cho CĐS; văn hoá số; phát triển nhân lực, kỹ năng số, coi ngôn ngữ số như ngôn ngữ thứ ba bên cạnh tiếng Việt để giữ gìn bản sắc và tiếng Anh để hội nhập, để mỗi người Việt Nam thành thạo 3 ngôn ngữ này như biết đọc, biết viết; quản trị rủi ro trong quá trình CĐS và bảo đảm an toàn không gian số; giám sát và đánh giá hiệu quả CĐS.
Nguồn nhân lực chất lượng cao, đội ngũ tri thức tinh hoa và lực lượng doanh nhân sáng tạo chính là nền tảng để chúng ta làm chủ công nghệ chiến lược, tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.
Cần có cơ chế, chính sách đột phá, khơi dậy khát vọng sáng tạo, gắn kết nghiên cứu với thực tiễn sản xuất, để KHCN thực sự trở thành động lực quốc gia. KHCN phải xuất phát từ sản xuất và quay về phục vụ sản xuất, như lời Bác Hồ nói cách đây trên hơn 60 năm. Luật KH,CN&ĐMST mà Quốc hội vừa thông qua là bước tiến lớn, có tính đột phá về thể chế KHCN. Các luật tiếp theo mà chúng ta sẽ phải hoàn thiện ngay trong năm 2025 là: Luật Công nghệ cao, Luật Chuyển giao công nghệ, Luật Sở hữu trí tuệ. Chúng ta sẽ làm nhiều hơn, làm việc lớn nhiều hơn, hướng tới giải quyết các bài toán quốc gia, các mục tiêu chiến lược quốc gia, hướng tới tăng trưởng kinh tế, và đó là cách tốt nhất để tiếp tục hoàn thiện thể chế.